Czy można oduczyć psa agresywnych zachowań?

Czy można oduczyć psa agresywnych zachowań? Opiekunowie psów agresywnych często doświadczają uczucia wstydu, zażenowania i poczucia winy z powodu zachowania swoich podopiecznych. Niejeden właściciel odczuwa przygnębienie, obawiając się, że jego pies jest „nieodpowiednio wychowany” lub „gorszy” niż inne. Bywa nawet, że taka osoba postrzega siebie jako „gorszego opiekuna”. Często zdarza się, że agresywne zachowanie psa budzi u jego właściciela zwyczajnie gniew i złość. Odczuwamy presję otoczenia, bo agresywne reakcje nie są w naszym społeczeństwie akceptowane. Ale przecież…

Zachowania te są naturalne zarówno w świecie zwierząt, jak i ludzi. Tak, jak dzikie zwierzęta używają agresji, aby zdobywać pokarm czy bronić potomstwa lub siebie przed drapieżnikami albo swojego terytorium przed rywalami, tak samo nasi przodkowie wykorzystywali strategię walki do przetrwania. Nawet obecnie można zaobserwować u ludzi podobne reakcje – np. w korku ulicznym.

Zrozumienie emocji psa

Nie muszę się wstydzić, że mój pies boi się albo że mój pies reaguje warczeniem czy szczekaniem, czy też rzuca się na inne psy. To nie jest powód ani do wstydu, ani do poczucia winy. Natomiast zdaję sobie sprawę, że za każdym zachowaniem tak naprawdę stoją emocje, bo zachowanie każdego i człowieka, i psa wynika z tego, co dany osobnik odczuwa. Ponieważ mam tę świadomość, to moją rolą opiekuna jest dołożyć starań, by psiak poczuł się lepiej, żeby nie musiał uciekać się do zachowań agresywnych.

To właśnie na emocjach psa, na tym jak on się czuje, jak odbiera zaistniałą sytuację musimy się skupić. Jeżeli będziemy w stanie doprowadzić do sytuacji, kiedy zmieni się stan emocjonalny psa, zmiana jego zachowania nastąpi jako naturalna konsekwencja. 

Tutaj tak naprawdę pojawia się odpowiedź na pytanie, które zadałam w tytule tego artykułu. Czy zachowań agresywnych można oduczyć? Czy tak, jak uczymy komendy „siad” albo „waruj”, mogę nauczyć psa, że w sytuacji stresowej ma odczuwać np. zaciekawienie zamiast strachu?

To nie tędy droga. Nie będę pracować nad zmianą zachowania, ale mogę zatroszczyć się o zmianę stanu emocjonalnego mojego psa. Nie mogę narzucać jak pies ma się zachowywać, kiedy się czegoś przestraszy albo, kiedy coś go zaniepokoi, czy zestresuje. Ale mogę zadbać o to by mógł poczuć się lepiej, by pojawiające się w otoczeniu bodźce mógł kojarzyć z czymś przyjemnym zamiast z zagrożeniem. Uważam, że to jest jedyna słuszna i etyczna, a także efektywna terapia  zachowań agresywnych. Chociaż czasami na rezultaty trzeba poczekać, ponieważ musimy sięgnąć do przyczyn złego stanu emocjonalnego i przyczyn zachowania. 

W praktyce

Wyobraźmy sobie sytuację: opiekun ze swoim czworonożnym przyjacielem w parku. W ich kierunku zbliża się szybko przechodzień lub pojawia się obcy pies. Zastanówmy się, co może zrobić nasz pupil, którego bardzo niepokoi ta sytuacja i potrzebuje zwiększenia odległości?

Obserwujmy psa po to, by zauważyć pierwsze objawy dyskomfortu i stresu.  Pierwsze sygnały psiej prośby o zwiększenie odległości. Można tu użyć metafory: starajmy się usłyszeć psi szept i nie czekać, aż zwierzę zacznie krzyczeć.

Zobacz też: Najczęstsze problemy behawioralne u psów adoptowanych ze schroniska i jak sobie z nimi radzić?

Na jakie sygnały powinniśmy zwrócić uwagę?

Szept w psim wykonaniu może być bardzo subtelny, np.:

• zatrzymuje się pozornie bez powodu (pies staje na spacerze i patrzy w jednym kierunku – nie węszy przy ziemi czy po krzaczkach)
• spogląda na właściciela albo zachodzi mu drogę, jakby pytał „czy naprawdę musimy iść w tamtą stronę?”
• oblizuje nos się albo ziewa
• porusza się jakby w zwolnionym tempie
• odwraca głowę od obiektu, który może go niepokoić (obcego psa, człowieka, dziecka, rowerzysty) 

Jeśli nie słuchamy szeptu, pies może „zacząć mówić spokojnym głosem”, np.:

• postawa psa robi się sztywna, ogon sztywno uniesiony
• wpatruje się, wbija wzrok np. w innego psa bądź człowieka (tzw. grożące spojrzenie)
• może też położyć się i wpatrywać w obcego psa pozostając w tej pozycji
• skóra na nosie zaczyna się marszczyć, a fafle lekko się unoszą odsłaniając zęby.

Gdy nadal nie słuchamy, pies zaczyna coraz bardziej „podnosić głos”:

• warczy
• obszczekuje intensywnie
• doskakuje
• uderza pyskiem bądź kłapie zębami (gryzienie w powietrzu tuż przy obcym)
• chwyta ostrzegawczo zębami
• gryzie
• gryzie wielokrotnie i szarpie

Opiekunowie często nie dostrzegają albo lekceważą pierwsze symptomy świadczące o tym, że ich czworonożny przyjaciel źle się czuje w danych okolicznościach i chce uniknąć konkretnej sytuacji. Bywa, że właściciele nawet zachęcają swojego pupila by podszedł bliżej czy po prostu szedł dalej równo chodnikiem na wprost przechodnia czy innego psiaka, który się zbliża, a którego nasz pies się boi. 

Sprawdź: Najgroźniejsze rasy psów – skąd bierze się agresja u psa?

„Korygowanie” zachowań psa

Aż dreszcze przechodzą, kiedy zdamy sobie sprawę, jak silnego stresu doświadcza wówczas nasz pies. Natura podpowiada, by za wszelką cenę unikał konfliktu, więc biedny pies stara się poprosić o zwiększenie odległości w sposób bardziej wyraźny – zaczyna warczeć, czasem głośno szczekać, a nawet  rzucać się. Wszystko, aby tylko odgonić intruza. 

Jeśli wówczas niedoświadczony właściciel, albo co gorsza niekompetentny trener, postanowi „skorygować” zachowanie psa, to otwiera się droga do prawdziwej tragedii. 

Psy karcone, albo nawet tylko upominane za warczenie, z czasem przestają warczeć. Ale to nie znaczy, że czują się lepiej, wręcz przeciwnie. W sytuacji stresowej potrafią rzucić się i ugryźć „bez ostrzeżenia”.

Zdecydowanie odrzucamy nawet myśl o tzw. korygowaniu zachowania, czy karceniu psa za przejawy agresji. Jest to nieetyczne, wyrządza psu krzywdę, a do tego nie rozwiązuje problemu tylko raczej go nasila. Co wobec tego możemy zrobić? 

Nie czekajmy na rozwój wypadków – nie czekajmy do chwili wybuchu! Gdy tylko zauważymy pierwsze sygnały dyskomfortu i stresu u psa, przejmijmy inicjatywę. Warto wówczas po prostu zmienić sytuację, na przykład oddalić się od obiektu, który stresował psa. 

Zobacz: Agresja u psa skąd się bierze i jak sobie z nią radzić?

Co wpływa na nastrój psa?

Jest wiele czynników, które mogą obniżać nastrój zwierzęcia, czego konsekwencją będzie agresywna reakcja pozornie nieadekwatna do sytuacji. Przytoczę tu kilka z nich:

Problemy zdrowotne, zwłaszcza ból i zaburzenia hormonalne – podobnie jak człowiek, którego boli np. ząb, staje się drażliwy. U zwierząt sytuacja się komplikuje o tyle, że one nie pokazują, że cierpią. Czasami jedynym objawem, jaki może zaobserwować opiekun, jest właśnie zmiana zachowania pupila.

Brak poczucia bezpieczeństwa. Tu pragnę podkreślić różnicę między obiektywnym faktem, że konkretny rodzinny pies jest bezpieczny, a subiektywnym psim poczuciem bezpieczeństwa. Fakt, że my wiemy, że pies jest bezpieczny, absolutnie nie oznacza, że pies czuje się bezpiecznie w życiu.

Poczucie bezpieczeństwa to jedna z kluczowych potrzeb każdego (dokładnie tak samo jest przecież u ludzi). Tak jak pożywienie, powietrze do oddychania czy sen.

Czynnikiem, który znacząco zwiększa poczucie bezpieczeństwa jest przewidywalność w życiu. Pomocne będzie tu wprowadzenie tzw. rutyny dnia codziennego. Dzięki temu pies staje się spokojniejszy, bo wie, co go czeka, np. po porannym spacerze będzie śniadanie, potem gryzak i drzemka…

Podobnie inne niezaspokojone potrzeby zwierzęcia podnoszą poziom frustracji i stanowią źródło chronicznego stresu. Warto zwrócić uwagę na jakość i długość snu. Nie każdy pamięta, że pies potrzebuje łącznie ok. 16 godzin snu na dobę, czas ten jest podzielony na kilka odcinków i przerywany okresami aktywności. Zwierzę potrafi spać i drzemać w różnych pozycjach. Jednakże, by porządnie wypocząć, pies potrzebuje mieć możliwość swobodnie wyciągnąć się, leżąc na boku. Niestety nie każde psie legowisko to gwarantuje, często nieświadomi opiekunowie kupują posłania zbyt małe dla ich pupili.

Sprawdź: Lękliwość u psa: Przyczyny, objawy i wpływ na zdrowie psa

Pobudzone emocje a reakcje psa

Stwierdzenie, że stres sprzyja wybuchom agresji wydaje się oczywiste zarówno w odniesieniu do ludzi jak i do zwierząt. Ale już to, co powoduje stres psa (potwierdzony w badaniach wzrostem poziomu kortyzolu we krwi), takie oczywiste nie jest. Bowiem oprócz wszystkich sytuacji nieprzyjemnych albo wywołujących strach musimy wziąć pod uwagę też sytuacje przyjemne, jak na przykład rzucane przez właściciela piłeczki lub patyki (!). Nawet niewinna zabawa w przeciąganie sprzyja pobudzeniu psa. Nie jest moim celem demonizowanie wszelkich zabaw, ale w przypadku psów agresywnych zdecydowanie odradzam aktywności, które zwiększają pobudzenie czworonoga. Warto zastąpić je zajęciami węchowymi, które stanowią wspaniałą stymulację psiego umysłu i zaspokajają jego wrodzone potrzeby związane z instynktem łowieckim odziedziczonym po dawnych przodkach. Dodatkowo  podnoszą poziom serotoniny (zwanej hormonem szczęścia) w mózgu. Jak donoszą badania naukowe to właśnie obniżony poziom serotoniny odpowiada za skłonność do zachowań agresywnych. 

Zdecydowanie należy unikać sytuacji, w których spodziewamy się reakcji agresywnej naszego psa. Im więcej razy jakieś zachowanie zostanie przez psa powtórzone, tym lepiej zostanie ono utrwalone, a więc tym większe prawdopodobieństwo, że się powtórzy. Tym trudniejsza potem będzie praca nad zmianą nawyku.

O tym, co jeszcze możemy zrobić, by nasz psiak nie musiał wykorzystywać agresji i na czym polega etyczna terapia zachowań agresywnych przeczytacie Państwo w kolejnym artykule. Zastanowimy się też, jakie postępowanie opiekuna może prowadzić do powstania albo utrwalenia zachowań agresywnych oraz co możemy zrobić, by tego uniknąć.

Renata Lipińska

Zobacz też: Dlaczego nie powinno się zostawiać psa pod sklepem?

Sklep Zoologiczny KrakVet.pl

Szeroki wybór karm, suplementów i akcesoriów dla psa na stres