Jeż europejski – charakterystyka i ciekawostki

Jeże europejskie to niewielkie ssaki, które niejednokrotnie wzbudzają ogromną sympatię. Stworzenia te są bowiem nie tylko urocze, ale i wyjątkowo pożyteczne, gdyż są one naturalnymi wrogami wielu rozmaitych szkodników, w tym chociażby ślimaków, dżdżownic, czy też różnorodnych owadów (np. komarów i uciążliwych much). Obecność jeża w ogrodzie powinna więc stanowić powód do radości, choć z drugiej strony wymaga to również odpowiedniej dbałości.

Co wyróżnia jeża europejskiego? Czym charakteryzuje się ten niewielki ssak? Jak pomagać jeżom, a czego absolutnie nie robić? Odpowiedzi na te, a także wiele innych pytań, znajdują się w dalszej części poniższego artykułu.

Zobacz również: Jeż pigmejski – najważniejsze informacje

Podstawowe informacje

rozmiar	masa: 0,6-1,2 kg wzrost: 26-35 cm
maść	brunatna, biało-kremowa
długość życia	ok. 6 lat

Jeż europejski – odmiany i wygląd

Jeż europejski (Erinaceus europaeus) występuje w dwóch odmianach – zachodniej i wschodniej. Pierwsza z nich charakteryzuje się typową brunatną barwą klatki piersiowej, natomiast drugą wyróżnia biało-kremowe ubarwienie brzucha. I choć jeże europejskie w odmianie wschodniej i zachodniej są możliwe do stosunkowo łatwego rozróżnienia, stworzenia te pod wieloma względami są do siebie łudząco podobne.

Jeże europejskie mierzą przeważnie od 26 do nawet 35 cm, jednak do długości ich ciała należy dodać również niewielki ogon, którego standardowa długość wynosi około 4-5 cm.

Jeże europejskie cechują się owalną budową, a także nieco “przykuloną” postawą. Ich waga na ogół mieści się w przedziale od 0,6 do 1,2 kg, choć zdarzają się również osobniki lżejsze (ok. 0,4 kg), a także znacznie cięższe, ważące nawet 2 kg. Waga jeża jest zależna od pory roku, gdyż jesienią stworzenia te gromadzą tłuszcz niezbędny im do przeżycia zimy, podczas której z założenia przechodzą w stan hibernacji. 

Jak przystało na jeże, przedstawiciele gatunku europejskiego posiadają charakterystyczne kolce. Ich wartość wynosi od 6000 do około 7000, a każdy z nich wyróżnia przemienne prążkowanie w brązowo-białej postaci. Każdy kolec ma długość 2-3 cm.

Jeż europejski posiada stosunkowo krótkie, ale silne kończyny, a także stożkowaty pyszczek, na końcu którego znajduje się drobny nosek. Uszy zwierzątka przyjmują niewielką, zaokrągloną postać, a jego oczy są małe, wypukłe i ciemne.

Jeż europejski – występowanie i siedliska

Jeże europejskie w odmianie wschodniej spotykane są zasadniczo w całej Polsce, a także na obszarach Austrii, Słowenii, krajów bałkańskich, czy też nawet Turcji i Rosji. Przedstawiciele odmiany zachodniej są natomiast spotykani między innymi w krajach skandynawskich, Irlandii i Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Portugalii, Czechach, a także w Polsce.

Stworzenia te osiedlają się w różnego rodzaju środowiskach, choć preferują one przede wszystkim lasy, łąki oraz rozmaite nieużytki. Z powodzeniem zamieszkują jednak również przydomowe ogrody, miejskie parki, pola uprawne, sady, winnice, a także obrzeża miast i wsi.

Tryb życia jeża – jak wygląda?

Jeże europejskie prowadzą nocny tryb życia. To właśnie wtedy wychodzą ze swoich kryjówek, w których chwilę wcześniej smacznie spały, aby nabrać sił, po czym wyruszają w drogę w celu znalezienia pożywienia.

W kontakcie z drapieżnikami, a także ludźmi, którzy niepokoją jeże, zwierzątka te zwijają się w kulki i eksponują kolce, które mają odstraszyć przeciwnika lub zadać mu obrażenia.

W odróżnieniu od jeży występujących w nieco cieplejszych klimatach, jeże europejskie zapadają w sen zimowy, do którego uprzednio muszą się przygotować. Proces ten rozpoczyna się w momencie, gdy temperatura na zewnątrz spada w ciągu kilku dni poniżej 10°C. Wcześniej jeże nabierają więcej masy ciała, a także szykują sobie hibernatorium, czyli miejsce, w którym wiją sobie ciepłe i wygodne legowisko. Hibernatorium może przyjąć postać kopca liści lub słomy, zwalonego pnia, czy też pryzmy kompostowej lub innej łatwo dostępnej kryjówki.

Zwierzątka te budzą się ponownie na wiosnę, gdy temperatura otoczenia wzrasta do około 15°C. Niestety, obecne warunki klimatyczne sprawiają, że wiele jeży wybudza się ze snu przedwcześnie, gdyż coraz częściej mamy do czynienia z nagłymi wzrostami temperatur. Wówczas stworzenia te są jednak w dużym niebezpieczeństwie, ponieważ tracą ważne dla nich zasoby energetyczne, które miały przecież wystarczyć im na całą zimę.

Przedwczesne wybudzenie – jak pomóc jeżowi?

Przedwczesne wybudzenie ze snu zimowego może mieć miejsce z wielu rozmaitych przyczyn. Należy jednak zaznaczyć, że taki stan rzeczy nigdy nie jest pożądany, szczególnie gdy za oknami wciąż panują mrozy. Wówczas jeże są jednak wyjątkowo zagrożone, gdyż towarzyszy im nie tylko wychłodzenie, ale i głód, którego możliwości zaspokojenia są zasadniczo nieosiągalne. Dlatego też w momencie, gdy w środku zimy napotkamy jeża, konieczne jest udzielenie mu odpowiedniej pomocy. Wskazanym jest, aby w tym celu skontaktować się ze specjalistą (np. lekarzem weterynarii specjalizującym się w opiece nad dzikimi zwierzętami) lub też placówką, która zajmuje się niesieniem pomocy jeżom. Wiadomo jednak, że nie zawsze pomoc nadchodzi natychmiastowo, dlatego też z pewnością warto mieć świadomość, co jesteśmy w stanie zrobić dla jeża w warunkach domowych.

Pierwsza pomoc jeżowi

W ramach jeżowej pierwszej pomocy należy zapewnić mu:

• Ciepło – przedwcześnie wybudzony jeż z pewnością będzie wychłodzony, a przy tym również wyjątkowo zmęczony. Dlatego też należy zagwarantować mu ciepłą przestrzeń, do stworzenia której można wykorzystać najzwyklejszy karton. W jego środku należy wówczas położyć koc, ręcznik lub inny miękki materiał, a także termofor lub butelkę z ciepłą wodą.
• Wodę – znaleziony jeż z pewnością będzie odwodniony, nawet jeśli jego hibernacja trwała stosunkowo krótko. W pudełku należy więc umieścić pojemniczek lub niewielka miseczkę z wodą, do której można dodać odrobinę cukru lub miodu, co zachęci zwierzątko do picia i doda mu sił. Jeśli jednak jeż jest nadmiernie wycieńczony, przez co nie jest on w stanie samodzielnie napić się wody, konieczne jest napojenie zwierzątka z wykorzystaniem strzykawki. Wówczas niezbędne będzie jednak zachowanie ostrożności, a także powolnego tempa i delikatności.
• Pokarm – aby jeż nabrał sił, konieczne jest zapewnienie mu odpowiedniego pokarmu. Należy jednak zaznaczyć, że jeżowi absolutnie nie wolno serwować mleka, czy też wszelkich produktów zawierających laktozę, której stworzenia te nie tolerują. Przedwcześnie wybudzony jeż z pewnością doświadcza dużego osłabienia, a nawet niewielka porcja płynów lub pokarmów zawierających laktozę jest w stanie wywołać wówczas szereg niepożądanych konsekwencji zdrowotnych. Wśród produktów, które można wówczas podać jeżowi, wyróżnia się natomiast drobno pokrojone lub mielone mięso, a także mokrą karmę dla kociąt.

Co jedzą jeże europejskie?

Jeże bardzo często określane są mianem wszystkożernych, choć nieraz są one również nazywane okazjonalnymi myśliwymi. Stworzenia te żywią się na wiele rozmaitych sposobów, a w poszukiwaniu pokarmu są w stanie pokonać jednorazowo dystans sięgający nawet około 2 km. Podstawowymi składnikami ich diety są przy tym różnorodne chrząszcze, dżdżownice, gąsienice, ślimaki, czy też drobne jaszczurki i węże. Ponadto jeże nie pogardzą również jagodami, poszczególnymi owocami, bulwami i korzeniami. Niekiedy trafiają na niewielkie żaby lub drobne gryzonie, a czasem żywią się jajami lub pisklętami ptaków. Jeże są także w stanie żywić się padliną.

Jeż europejski – rozmnażanie

Okres rozrodczy jeży europejskich trwa zasadniczo od maja do września. Ciąża samiczki trwa od 5 do 6 tygodni, po których na świat przychodzi od 3 do nawet 8 młodych. W ciągu roku jeże są w stanie wydać nawet dwa mioty.

Po narodzinach młode są w pełni zależne od matki, gdyż są one ślepe i nagie, co czyni je całkowicie bezbronnymi oraz podatnymi na zewnętrzne zagrożenia. Kolce małych jeżyków twardnieją dopiero około 6. tygodnia życia.

Młode jeże osiągają dojrzałość płciową w wieku około 10-12 miesięcy.

Zagrożenia dla jeży europejskich

Naturalnymi wrogami jeży europejskich są przede wszystkim lisy i borsuki, które skutecznie przedostają się przez “tarczę” z kolców. Ponadto stworzenia te są również wyjątkowo podatne na działanie rozmaitych pasożytów – zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, w tym pcheł i kleszczy.

Niestety – największe zagrożenie dla dziko żyjących jeży stanowią ludzie. Stworzenia te giną pod kołami samochodów, a także na skutek zatrucia rozmaitymi specyfikami stosowanymi na rośliny lub w celu unicestwienia poszczególnych szkodników. Jeże żywią się bowiem chociażby ślimakami, które z pewnością nie należą do pożądanych lokatorów w ogrodach lub na działkach. W związku z tym wykorzystuje się wówczas różnego rodzaju trutki (np. zawierające metaldehyd), które, oprócz ślimaków, zabijają również jeże.

Co więcej, zwierzątka te giną także na skutek zaśmiecania i zabudowywania ich naturalnych siedlisk, ale i w konsekwencji niszczenia ścieżek i dróg, którymi się poruszają.

Czy jeże europejskie są pod ochroną?

Zarówno wschodnia, jak i zachodnia odmiana jeża europejskiego, na chwilę obecną objęta jest w Polsce częściową ochroną. W związku z tym zabronione jest chwytanie i przetrzymywanie jeży w domach, a także niszczenie ich kryjówek i siedlisk.

W momencie napotkania lub spostrzeżenia jeża nie należy do niego podchodzić, świecić latarkami, czy też głaskać lub brać na ręce. Takie zwierzątko należy zostawić w spokoju, aby mogło zrealizować cel swojej wędrówki. Wyjątek stanowią sytuacje, w których stworzenie wyraźnie potrzebuje pomocy człowieka. Nawet wówczas warto jednak powiadomić o zaistniałej sytuacji profesjonalistów, którzy zajmują się niesieniem pomocy dzikim zwierzętom. Działanie na własną rękę bez odpowiedniej wiedzy może bowiem zakończyć się tragicznymi skutkami. Zamiast tego wskazanym jest więc skontaktowanie się z najbliższym ośrodkiem rehabilitacji zwierząt.

Jeż europejski – ciekawostki

Kolce, którymi pokryta jest duża część obszaru ciała jeża, w rzeczywistości są grubymi, przekształconymi włosami, które dodatkowo są puste w środku. Co więcej, kolce u młodych jeży przyjmują miękką i białą postać, a przy tym są ukryte pod skórą. W następnych dniach od przyjścia na świat kolce stopniowo twardnieją i ciemnieją, aby mogły one służyć zwierzątku w celu samoobrony przed drapieżnikami.

Jeże to niejako samotnicy, którzy łączą się w pary jedynie w okresie godowym.

Zwierzątka te, oprócz specjalizacji w pieszych wędrówkach, potrafią również wspinać się z dużą sprawnością, a nawet i pływać, jeśli zaistnieje taka potrzeba.

Jeże doczekały się swojego święta, które znane jest jako Międzynarodowy Dzień Jeża i przypada 10 listopada.

Najczęściej zadawane pytania