Zapalenie trzustki u psa – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie trzustki u psa to choroba, która może zagrażać nie tylko zdrowiu, ale również życiu czworonoga. Objawy tego schorzenia początkowo bardzo często są niespecyficzne, dlatego też postawienie diagnozy nie zawsze jest proste i wymaga wykonania badań dodatkowych. Zacznijmy jednak od początku.

Trzustka – mały narząd o ważnych funkcjach życiowych

Trzustka to narząd gruczołowy, położony wzdłuż żołądka i dwunastnicy psów. Ze względu na budowę anatomiczną, w trzustce psa możemy wyróżnić:

• głowę trzustki ,
• trzon trzustki,
• ogon trzustki,
• przewód trzustkowy.

Trzustka jest zbudowana z dwóch rodzajów tkanki gruczołowej i ze względu na funkcje tych tkanek, w trzustce psa możemy wyróżnić:

• część zewnątrzwydzielniczą – to tkanka pęcherzykowa produkująca enzymy trawienne, które umożliwiają psu trawienie pokarmu (i to właśnie enzymy trawienne odgrywają dużą rolę w patomechanizmie zapalenia trzustki u psa! Ale o tym w dalszej części artykułu.)
• część wewnątrzwydzielniczą – to tak zwane wyspy trzustkowe produkujące hormony – między innymi insulinę i glukagon.

Funkcje zewnątrzwydzielniczej części trzustki u psa

Część egzokrynna trzustki psa pełni następujące funkcje:

1. Produkuje sok trzustkowy, zawierający następujące (najczęściej w postaci nieczynnych proenzymów) enzymy trawienne:
   • chymotrypsyna,
   • trypsyna,
   • aminopeptydazy,
   • elastazy,
   • lipazy trzustkowe,
   • amylazy,
   • nukleazy.
2. Ułatwia wchłanianie witaminy B12.
3. Nie dopuszcza do rozwoju bakterii w początkowym odcinku jelita cienkiego.
4. Działa korzystnie na błonę śluzową jelit.

Enzymy trawienne gromadzone są w zymogenach, a następnie przewodami trzustkowymi dostają się do dwunastnicy. Tam dochodzi do ich aktywacji i biorą one udział w trawieniu długołańcuchowych związków pokarmowych, takich jak białka, cukry i tłuszcze.

To właśnie te enzymy trawienne mogą spowodować samostrawianie tkanki trzustki, co w konsekwencji prowadzi do zapalenia trzustki u psa!

Funkcje wewnątrzwydzielniczej części trzustki psa

Wyspy Langerhansa, czyli wyspy trzustkowe, to część endokrynna trzustki. Stanowią one tylko około 2% całkowitej masy narządu. Pełnią jednak niezwykle istotną funkcję – wydzielają do krwi następujące substancje:

• Insulina – to hormon peptydowy regulujący poziom glukozy we krwi (obniża stężenie glukozy we krwi). Jej niedobór skutkuje zaburzeniami gospodarki węglowodanowej w ogranizmie i w efekcie prowadzi do rozwinięcia cukrzycy.
• Glukagon – hormon polipeptydowy stymulujący wzrost stężenia glukozy we krwi (antagonista insuliny).
• Somatostatyna.
• Polipeptyd trzustkowy.

Przyczyny zapalenia trzustki u psa

Dlaczego psy stosunkowo często chorują na zapalenie trzustki? Przyczyny zapalenia trzustki u psa zazwyczaj są nieznane. W żargonie medycznym schorzenie o nieznanej etiologii nazwane jest „idiopatycznym”. Istnieje jednak szereg czynników, które mogą predysponować do wystąpienia zapalenia trzustki u Twojego psa:

• dieta wysokotłuszczowa,
• brak ruchu,
• otyłość,
• pourazowe zaburzenia w krążeniu krwi w trzustce,
• niepożądane działanie niektórych leków np. glikokortykosterydów, sulfonamidów, azatiopryny,
• podniesienie poziomu wapnia oraz trójglicerydów we krwi,
• procesy autoimmunologiczne,
• niedrożność przewodów trzustkowych,
• ciężkie stany zapalne jelit, na przykład parwowiroza, wtórnie wywołujące zapalenie trzustki u psa,
• rasa – rasy predysponowane do wystąpienia zapalenia trzustki to sznaucery miniaturowe, cavalier king charles spaniele, border collie, yorkshire terrier, cocker spaniel angielski.

Jak dochodzi do zapalenia trzustki u psa?

Znasz już czynniki ryzyka do wystąpienia zapalenia trzustki u psa. A co dalej? Jak to naprawdę działa?

Gdy zadziała jeden z czynników predysponujących do wystąpienia zapalenia trzustki u psa, może dojść do nadmiernej aktywacji trzustkowych enzymów trawiennych. Związki te fizjologicznie aktywowane są w dwunastnicy. Ich wzmożona aktywacja prowadzi do uszkadzania ścian naczyń krwionośnych, powstawania obszarów martwicowych i zmian obrzękowych, samostrawiania miąższu trzustki, a także uszkadzania okołotrzustkowej tkanki tłuszczowej. Dochodzi wtedy do stanu zapalnego narządu.

Następstwem zapalenia trzustki u psa może być uszkodzenie i niewydolność innych narządów – nerek, wątroby, płuc, układu krążenia.

Objawy zapalenia trzustki u psa

Objawy zapalenia trzustki u psa bardzo często są niespecyficzne i mogą występować także przy wielu innych schorzeniach. Do najczęściej obserwowanych symptomów tej choroby należą:

• brak apetytu,
• wymioty,
• biegunka,
• posmutnienie,
• gorączka,
• ból brzucha,
• osłabienie,
• przyspieszony oddech,
• odwodnienie.

Jak widzisz, objawy te są mało charakterystyczne. Dlatego jeśli Twój pies dziwnie się zachowuje i zaobserwujesz jeden lub kilka z wyżej wymienionych objawów, koniecznie zabierz czworonoga do weterynarza.

Zapalenie trzustki u psa – jak przebiega choroba?

Ze względu na przebieg choroby, klinicyści wyróżniają dwa rodzaje zapalenia trzustki u psa – postać ostrą i przewlekłą.

Postać ostra

To stan nagłej aktywacji trzustkowych enzymów trawiennych. Prowadzi to do obrzęku śródmiąższowej części trzustki oraz rozpoczęcia procesu samostrawiania narządu. Enzymy trzustkowe uszkadzają narząd i okoliczne tkanki. Może to prowadzić do nieodwracalnych zmian w organizmie Twojego psa. Objawy przy ostrej postaci zapalenia trzustki u psa najczęściej są gwałtowne i mocno nasilone.

Postać przewlekła

Ten stan częściej występuje u kotów niż u psów. Polega na nawracającym bądź utrzymującym się ciągłym stanie zapalnym trzustki. Objawy zazwyczaj są łagodniejsze i mniej nasilone niż przy ostrym zapaleniu trzustki u psa.

Diagnostyka zapalenia trzustki u psa

Postawienie właściwej diagnozy to element kluczowy do rozpoczęcia prawidłowego leczenia zapalenia trzustki u psa. Dla mnie oraz moich kolegów i koleżanek z branży niezwykle istotne są:

• Wywiad lekarski – wszelkie informacje na temat objawów występujących u zwierzęcia, przyjmowanych przez niego leków, żywienia, trybu życia, niecodziennych sytuacji (np. zjedzenie ciała obcego) przybliżają nas do rozpoznania choroby.
• Badanie kliniczne pacjenta – pozwala wyłapać istotne objawy, na przykład gorączkę, tkliwość brzucha czy zażółcenie błon śluzowych.
• Badanie krwi – dostarcza niezwykle cennych informacji na temat stanu narządów wewnętrznych. Lekarz weterynarii z pewnością wykona badanie morfologiczne, pozwalające ocenić występowanie ewentualnej anemii, a także nasilenie stanu zapalnego w organizmie psa. Wśród badań biochemicznych szczególnie istotny jest pomiar aktywności enzymów wątrobowych, cholesterolu, bilirubiny.
• Badanie poziomu specyficznej lipazy trzustkowej u psa (w skrócie cPL) – to enzym swoisty dla psiego gatunku, a jego stężenie odnosi się tylko i wyłącznie do trzustki. Podwyższenie poziomu psiej lipazy trzustkowej świadczy o zapaleniu trzustki u psa.
• Badanie rentgenowskie – pozwala wyeliminować inne przyczyny bolesnego brzucha (na przykład ciało obce, uraz).
• Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej – dostarcza dodatkowych informacji na temat stanu narządów jamy brzusznej, w tym trzustki.

Leczenie zapalenia trzustki u psa

Każde leczenie psa z zapaleniem trzustki ma charakter indywidualny, dostosowany do potrzeb czworonoga. W zależności od stanu klinicznego pacjenta i występujących u niego objawów, w leczeniu zapalenia trzustki u psa stosuje się:

• Dietę niskotłuszczową typu „low fat”! Prawidłowe żywienie podczas zapalenia trzustki jest jednym z kluczowych elementów terapii! Być może przeczytałeś/przeczytałaś gdzieś, że przy zapaleniu trzustki u psa należy zachować 4-5-dniową głodówkę. Spieszę z wyjaśnieniem i sprostowaniem!

Dawniej rzeczywiście uważano, że aby ograniczyć proces zapalny przebiegający w trzustce, należy „wyciszyć” działanie narządu. Miała temu służyć głodówka. Niestety dalsze badania i doświadczenia pokazały, iż dłuższa głodówka powoduje śmierć enterocytów (komórek błony śluzowej jelit), co w następstwie powoduje zaburzenia wchłaniania jelitowego!

Najnowsze stanowisko zakłada więc, że nie poddajemy zwierzęcia głodówce, lecz pozwalamy mu jeść odpowiednie pożywienie o obniżonej zawartości tłuszczu.

• Płynoterapię – ponieważ zapalenie trzustki u psa często przebiega z wymiotami i biegunką, zwierzęta cierpiące na to schorzenie niejednokrotnie są odwodnione i potrzebują odpowiedniej płynoterapii dożylnej.
• Leki przeciwbólowe – zapalenie trzustki u psa może przebiegać z silną bolesnością jamy brzusznej (mój ostatni pacjent z zapaleniem trzustki z powodu tak zwanego „ostrego brzucha”, czyli intensywnego bólu, nie był w stanie wstać na kończyny tylne). Należy zapewnić psu wszelki możliwy komfort, stosując odpowiednie leki przeciwbólowe.
• Leki przeciwwymiotne – najlepiej sprawdzają się leki nowszej generacji, na przykład maropitant. To lek wyhamowujący odruch wymiotny poprzez działanie na ośrodkowy układ nerwowy.
• Antybiotyki – powinny być stosowane tylko w przypadku potwierdzenia infekcji bakteryjnej. Jednak z uwagi na to, iż najczęściej przyczyna zapalenia trzustki u psa jest nieznana, wielu lekarzy klinicystów decyduje się na podaż antybiotyku.
• Leczenie przyczynowe – jeśli tylko znana jest przyczyna zapalenia trzustki u psa, konieczne jest jej wyeliminowanie bądź leczenie przyczynowe (na przykład leczenie hiperkalcemii czy ograniczenie ekspozycji na niepotrzebne leki).
• Leczenie powikłań zapalenia trzustki u psa (na przykład zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej czy ostrej niewydolności nerek).

Powikłania zapalenia trzustki u psa

Cukrzyca

W następstwie silnie i gwałtownie przebiegającego zapalenia trzustki u psa, może dojść do uszkodzenia części endokrynnej trzustki. Zaburzona zostaje wtedy produkcja hormonów regulujących gospodarkę węglowodanową i może rozwinąć się cukrzyca.

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, charakteryzującą się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Przewlekła hiperglikemia powoduje uszkadzanie i dysfunkcję innych narządów organizmu czworonoga (na przykład nerek czy oczu).

Cukrzyca u psa wymaga dożywotniej podaży insuliny.

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki

Zapalenie trzustki u psa może również spowodować uszkodzenie części egzokrynnej narządu. Skutkuje to brakiem produkcji odpowiedniej ilości enzymów trawiennych. Zwierzę, mimo przyjmowania pokarmu, nie jest w stanie prawidłowo go trawić i nie przyswaja substancji odżywczych.

Schorzenie to wymaga dożywotniej suplementacji enzymów trawiennych.